Ο πατέρας Παύλος εξηγεί ότι το βίντεο αυτό δημιουργήθηκε με την πρόθεση να φωτίσει τον κατηχητικό λόγο του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, τον οποίο ακούμε κάθε Μεγάλο Σάββατο βράδυ κατά τη διάρκεια της Αναστάσιμης Θείας Λειτουργίας. Επισημαίνει ότι παρόλο που ο λόγος αυτός ακούγεται συχνά, υπάρχει κίνδυνος παρανόησής του, καθώς κάποιοι ακούνε εσφαλμένα και συμπεραίνουν λανθασμένα ότι η Θεία Κοινωνία είναι προσβάσιμη σε πιστούς και μη πιστούς, ενώ στην πραγματικότητα απευθύνεται σε όσους έχουν νηστέψει και σε όσους δεν έχουν νηστέψει. Σκοπός του βίντεο είναι, με τη βοήθεια του Θεού και τις πρεσβείες του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, να παρουσιάσει την ορθή κατανόηση του κατηχητικού λόγου.
Δείτε το βίντεο
Η Κεντρική Θέση της Ανάστασης
Ο πατέρας Παύλος τονίζει ότι η Ανάσταση του Κυρίου είναι η εορτή των εορτών της Εκκλησίας μας και το ακράδατο θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται ολόκληρο το οικοδόμημα της πίστεώς μας. Υπογραμμίζει ότι η επιβίωση της Εκκλησίας μέχρι σήμερα, παρά τους φοβερούς διωγμούς που υπέστησαν οι πιστοί σε όλη τη δύσκολη ιστορία της, οφείλεται στο γεγονός ότι ο ιδρυτής της, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, νίκησε τον θάνατο και ζει στους ουρανούς, καθοδηγώντας την πορεία της στον κόσμο. Επιπλέον, αναφέρει ότι η Ανάσταση του Κυρίου αποτελεί την πηγή της δύναμης της Εκκλησίας ως συνόλου, αλλά και κάθε πιστού προσωπικά.
Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στους ιερούς υμνογράφους που με εξαιρετικούς ύμνους τονίζουν σε όλους τους ήχους και τόνους τη μεγάλη εορτή της Αναστάσεως, καθώς και στους αγίους πατέρες που με ιδιαίτερο χάρισμα παρουσιάζουν το νόημα της Αναστάσεως και τη σημασία της για τη ζωή μας. Ιδιαίτερα τονίζεται ότι ο ιερός Χρυσόστομος επανειλημμένα ομιλεί με ενθουσιασμό για την Ανάσταση του Κυρίου.
Αποδείξεις της Ανάστασης κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο
Ο ιερός Χρυσόστομος, όπως εξηγείται στο βίντεο, παρουσιάζει μια πολύ μεγάλη απόδειξη της Αναστάσεως. Αυτή συνίσταται στο γεγονός ότι ο Χριστός, ο οποίος θυσιάστηκε στο σταυρό και πέθανε, απέδειξε τόσο μεγάλη δύναμη ώστε έπεισε ανθρώπους που ζούσαν σε διαφορετικές περιοχές να περιφρονήσουν χάρη της πίστεως προς αυτόν και την ομολογία της πίστεώς τους, την πατρίδα τους, την οικογένειά τους, τους φίλους τους, τους συγγενείς τους και αυτή τη ζωή τους. Αυτοί οι άνθρωποι προτίμησαν αντί των ευχάριστων ηδονών του κόσμου, τις στερήσεις και τους κινδύνους, ακόμα και τον μαρτυρικό θάνατο, που τους υπόσχονταν οι εχθροί της πίστεως.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τονίζει ότι αυτά δεν είναι κατορθώματα κάποιου νεκρού που έμεινε κλεισμένος σε έναν τάφο, αλλά κάποιου ο οποίος έχει αναστηθεί και ζει. Σύμφωνα με την πατρολογία, αυτή είναι η μεγαλύτερη απόδειξη.
Ο Άγιος Ιωάννης συνεχίζει λέγοντας ότι η μεγαλύτερη απόδειξη της αναστάσεως του Χριστού είναι η τόσο μεγάλη μεταβολή των πραγμάτων έπειτα από εκείνο το γεγονός. Ως παράδειγμα αναφέρει τις γυναίκες μυροφόρες, οι οποίες εκ φύσεως είναι δειλές, αλλά παρουσιάζονται ατρόμητες μπροστά στον θάνατο, ενώ πριν την Ανάσταση ο θάνατος ήταν φοβερός και τρομερός ακόμη και για τους Αγίους.
Αναφορικά με την ερώτηση γιατί ο Χριστός δεν εμφανίστηκε και στους Ιουδαίους μετά την Ανάσταση, ο Άγιος Ιωάννης θεωρεί την ερώτηση αυτή περιττή και μάταιη. Εξηγεί ότι αν σκοπός της εμφάνισής Του και της ανάστασής Του ήταν να τους ελκύσει προς την πίστη, τότε σίγουρα δεν θα απέφευγε να το κάνει.
Ερμηνεία και Ανάλυση του Κατηχητικού Λόγου
Στη συνέχεια του βίντεο, ο πατέρας Παύλος προχωρά στην ανάγνωση και ανάλυση του κατηχητικού λόγου όπως ακούγεται κατά τη Θεία Λειτουργία της Αναστάσεως.
«Ή τις ευσεβής και φιλόθεος; Απολαβέτω της καλής ταύτης και λαμπράς πανηγύρεως». Ο πατέρας Παύλος εξηγεί ότι όποιος είναι ευσεβής και αγαπά τον Θεό εξ όλης της ψυχής του, της καρδιάς του, της ισχύος του και της διανοίας του – καθώς έτσι νοείται η αληθινή αγάπη που θέλει ο Θεός, όχι η αγάπη που θέλουν οι άνθρωποι – ας απολαύσει την ωραία και λαμπρή αυτή εορτή του Πάσχα.
«Ή τις δούλος ευγνώμων; Εισέλθετω χαίρων εις την χαράν του Κυρίου αυτού». Όποιος δούλος, όποιος χριστιανός, και μάλιστα αυτός που έχει συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του και έχει αγαθές διαθέσεις, ας εισέλθει γεμάτος χαρά και ευφροσύνη στο θεϊκό δείπνο που χαρίζει ο αναστημένος Κύριός του.
«Ή τις ενήστευσεν; Απολαβέτω τον μισθόν». «Ή τις από πρώτης ώρας ειργάσατο; Δεχέσθω σήμερον τον δίκαιον μισθόν». «Εί τις μετά τρίτην ήλθε; Μετά ευχαριστίας εορταζέτω». «Εί τις μετά την ενάτην ήλθε; Μηδέν αμφιβαλλέτω, μηδέν φοβείσθω». «Εί τις περί την ενδεκάτην ήλθε; Μη δειλιάτω δια το βραδύναι». Όποιος καταπονήθηκε από τη νηστεία και έπραξε καλώς, ας απολαύσει τώρα την αμοιβή του, η οποία δεν είναι άλλη από το παρατεθειμένο ουράνιο μυστικό δείπνο της Θείας και Ιεράς Κοινωνίας. Παρατηρείται ότι οι πρώτοι στίχοι αναφέρονται σε αυτούς που έχουν καλή διάθεση, συναίσθηση και αγαθή πρόθεση, δηλαδή στους χριστιανούς.
Στη συνέχεια, ο λόγος απευθύνεται σε όλους, ανεξάρτητα από το πότε προσήλθαν στην υπηρεσία του Κυρίου. Όποιος υπηρέτησε τον Κύριο από την πρώτη ώρα, ας λάβει σήμερα την αμοιβή που δικαιούται. Όποιος προσήλθε στην Εκκλησία μετά την ενάτη ώρα, ας πάρει πρόθυμα μέρος στην αναστάσιμη γιορτή. Όποιος προσήλθε από τη δωδέκατη ώρα, ας μην έχει καμία αμφιβολία, καθόλου δεν θα τιμωρηθεί. Όποιος καθυστέρησε και ήρθε μετά την τρίτη ώρα, ας πλησιάσει τον Κύριο χωρίς κανένα δισταγμό. Όποιος προσήλθε κατά την πέμπτη ώρα, ας μην έχει κανένα φόβο ότι τάχα επειδή έχει φτάσει καθυστερημένος δεν θα τον δεχθεί ο Θεός, γιατί ο Κύριος δίνει πλουσιοπάροχα τις δωρεές του.
Εδώ ο πατέρας Παύλος κάνει μια σημαντική στάση, εξηγώντας ότι αυτό σημαίνει πως ο Χριστός δέχεται αυτόν ο οποίος ξεκίνησε από την αρχή, αλλά δεν αφήνει στο έλεος του διαβόλου, δεν αφήνει έξω από την Εκκλησία τον άνθρωπο που θα έρθει τελευταίος και καθυστερημένος. Αυτός που νήστεψε από την Καθαρά Δευτέρα θα κοινωνήσει το Μεγάλο Σάββατο βράδυ ακριβώς όπως και αυτός που δεν νήστεψε καθόλου. Ο Χριστός δεν κάνει διαχωρισμούς, οι άνθρωποι κάνουν διαχωρισμούς. Επισημαίνει ότι παρόλο που η νηστεία είναι απαραίτητη και δεν παίρνει συζήτηση, ο νομοθέτης, ο Θεός, είναι πάνω από τον νόμο και δίνει στον πρώτο και στον τελευταίο ακριβώς τον ίδιο μισθό. Ο πρώτος πάλεψε με τη νηστεία, ενώ ο τελευταίος μπορεί να πάλεψε με άλλους τρόπους που ο πρώτος δεν γνωρίζει. Για παράδειγμα, αν κάποιος νήστεψε όλη τη Σαρακοστή και κάποιος άλλος μόνο μια μέρα πριν το Μεγάλο Σάββατο, θα λάβουν ακριβώς τον ίδιο μισθό, γιατί ο Κύριος δεν είναι προσωπολήπτης. Θέλει όλοι οι άνθρωποι να σωθούν. Γι’ αυτό, την ημέρα της Ανάστασης, δίνει το ίδιο σε όλους, δεχόμενος και τον τελευταίο με την ίδια προθυμία που δέχεται τον πρώτο. Επαναλαμβάνει ότι ο νομοθέτης είναι πάνω από τον νόμο.
Απαντώντας στην πιθανή αντίρρηση κάποιου που νηστεύει για 52 μέρες και βλέπει κάποιον άλλον να μην νηστεύει καθόλου και να παίρνει την ίδια αμοιβή, ο πατέρας Παύλος τονίζει ότι αυτός που δεν νήστεψε μπορεί να έχει λόγους για τους οποίους δεν νήστεψε και δεν μας πέφτει λόγος να κρίνουμε. Σημασία έχει ότι και αυτός ο αδελφός θα λάβει ό,τι θα λάβουμε και εμείς και ότι θα σωθεί. Αναφέρεται στο περιστατικό της Μεγάλης Τετάρτης, όταν ο Πέτρος έκοψε το αυτί του Μάλχου, και οι υπόλοιποι μαθητές έφυγαν, αφήνοντας τον Χριστό μόνο. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχουν πράγματα κρυφά στην καρδιά κάθε ανθρώπου που μόνο ο Θεός βλέπει και κρίνει δίκαια, όχι όπως οι άνθρωποι που κρίνουν επιφανειακά, με συμφέρον, εμπάθεια και προκαταλήψεις.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρεται ο ληστής στον σταυρό, ο οποίος δεν έκανε καμία νηστεία, καμία προσευχή, καμία μετάνοια, κι όμως μπήκε πρώτος στον Παράδεισο, πριν από τον Αβραάμ, τον Αδάμ, τον Μωυσή και τον Ιησού του Ναυή. Αυτό δείχνει ότι ο Θεός χαρίζει ανάπαυση και ειρήνη σε εκείνον που έφθασε αργά, όπως ακριβώς κάνει και με τον πρώτο, χωρίς να ξεχωρίζει.
Ωστόσο, προειδοποιεί ότι ο Θεός θα τιμωρήσει τον άνθρωπο που θα έρθει με έπαρση να κοινωνήσει, λέγοντας ότι δεν τον νοιάζει η νηστεία. Οι εχθροί του Χριστού φεύγουν πρώτοι από την εκκλησία μετά το «Χριστός Ανέστη», ενώ ο άνθρωπος που αγαπά πραγματικά τον Θεό μένει μέχρι το τέλος. Οι μέρες του Πάσχα είναι ιδιαίτερες μέρες που προσφέρουν σε οποιονδήποτε άνθρωπο την ευκαιρία να κάνει καταλλαγή και ειρήνη με τον Θεό, να του εκφράσει το παράπονό του, και Εκείνος θα καταλάβει. Παροτρύνει να μην χαθεί αυτή η ευκαιρία της Μεγάλης Εβδομάδας και να ακολουθήσουμε τον Χριστό.
Επιστρέφοντας στον κατηχητικό λόγο: «Ουδείς δειλιάτω δια την πενίαν· εφάνη γαρ η κοινή βασιλεία. Ουδείς οδυρέσθω τα πταίσματα· συγγνώμη γαρ εκ του τάφου ανέτειλε. Ουδείς φοβείσθω τον θάνατον· ηλευθέρωσε γαρ ημάς ο του Σωτήρος θάνατος». «Ελέησεν ο θάνατος τον κρατούντα αυτού· κατήλθεν εις άδου, και επίκρανε τον άδην· επίκρανεν, ότι ενήργησεν· επίκρανεν, ότι εμωκτευσθη· επίκρανεν, ότι κατηργήθη· επίκρανεν, ότι εδεσμεύθη ο ισχυρός».
Ο πατέρας Παύλος εξηγεί ότι ο Θεός ελεεί εκείνον που έφτασε τελευταίος, αλλά περιποιείται και εκείνον που ήρθε πρώτος, δίνοντας και στους δύο. Υπάρχει μια διαφορά: στον έναν δίνει γιατί το αξίζει, ενώ στον άλλον προσφέρει για να σωθεί, αλλά και οι δύο τελικά αξίζουν. Τα έργα της αρετής, όπως η νηστεία, αναγνωρίζονται, αλλά και η απλή διάθεση. Επισημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι μπορεί να έχουν τη διάθεση να κάνουν το καλό, αλλά να μην έχουν τη δύναμη, και ο Θεός το αναγνωρίζει αυτό. Τιμά την καλή πράξη, τη νηστεία, αλλά δίνει και τον έπαινό του.
«Μηδείς φοβείσθω τον θάνατον· ηλευθέρωσε γαρ ημάς ο του Σωτήρος θάνατος. Έσβησεν αυτόν, ο κρατών τον θάνατον». «Επίκρανεν τον άδην ο κατελθών εις τον άδην. Επίκρανεν, ότι ενήργησεν. Επίκρανεν, ότι εμωκτευσθη. Επίκρανεν, ότι κατηργήθη. Επίκρανεν, ότι εδεσμεύθη ο ισχυρός». «Έλαβε σώμα, και Θεώ περιέτυχεν· έλαβε γην, και συνήντησεν ουρανοίς· έλαβε το ορώμενον, και έπεσεν εις το μη ορώμενον».
«Πού σου θάνατε το κέντρον; Πού σου άδη το νίκος;». «Ανέστη Χριστός, και συ καταβέβλησαι. Ανέστη Χριστός, και πεπτώκασιν οι δαίμονες. Ανέστη Χριστός, και χαίρουσιν οι άγγελοι. Ανέστη Χριστός, και ζωή πολιτεύεται. Ανέστη Χριστός, και νεκρός ουδείς επί μνήματος».
«Χριστός γαρ εγερθείς εκ νεκρών, απαρχή των κεκοιμημένων εγένετο». «Αυτώ η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».
Σχολιάζοντας τους στίχους «νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες ευφρανθείτε σήμερον», ο πατέρας Παύλος αναφέρεται σε μια πολύ μεγάλη παρανόηση που υπάρχει ακόμα στην Εκκλησία, όπου πολλοί θεωρούν ότι ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει «πιστεύσαντες και μη πιστεύσαντες». Διευκρινίζει ότι είναι «νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες». Ωστόσο, προειδοποιεί ότι αν κάποιος ερμηνεύσει αυτά τα λόγια ως δικαιολογία για μη νηστεία, λέγοντας «γιατί να νηστέψω αφού ο Θεός ελεεί;», τότε δεν κατανοεί το βάθος της νηστείας.
Η Νηστεία δεν είναι μόνο στο φαγητό, αλλά σημαίνει να σταματήσω να βλέπω τα λάθη του άλλου και να εστιάσω στα δικά μου, κάτι που πρέπει να είναι μόνιμο. Σημαίνει να οδηγώ τα πόδια και τα χέρια μου σε έργα Κυρίου, να μην κλέβω, να μην πηγαίνω σε μέρη που δεν πρέπει. Σημαίνει να νηστεύω το μυαλό και τη σκέψη μου, να μην σκέφτομαι άσχημα για τον διπλανό μου, αλλά πώς να γίνω εγώ καλύτερος και ευάρεστος στον Θεό. Σημαίνει να σταματήσω να ακούω κουτσομπολιά. Αυτή η Νηστεία πρέπει να είναι συνεχής, όχι μόνο κατά τις περιόδους νηστείας. Επισημαίνει την υποκρισία όσων δεν νηστεύουν αλλά κρίνουν και κατακρίνουν τους άλλους. Η Νηστεία χωρίς αλλαγή στην καρδιά και στις πράξεις είναι φαρισαϊσμός. Το πρόβλημα δεν είναι αν θα φάμε λίγο λάδι ή ελιές, αλλά αν απατούμε, βρίζουμε, κρίνουμε και δεν συγχωρούμε.
Τονίζει ότι αν δεν συγχωρέσουμε, δεν θα συγχωρεθούμε. Δεν έχει να εξομολογηθούμε και η δική μας διάθεση για μετάνοια και συγχώρεση. Αναφέρει ότι ο τόπος δεν αγιάζει τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος τον τόπο.
Αναφέρεται θεολογικά στην κάθοδο της ψυχής του Ιησού στον Άδη ενωμένης με τη Θεότητα, ενώ το σώμα Του ήταν στον τάφο.
Σχολιάζει την προφητεία του Ησαΐα για την πίκρανση του Άδη όταν συνάντησε τον Χριστό, καθώς τότε καταργήθηκε η δύναμή του. «Πού σου θάνατε το κέντρον; Πού σου άδη το νίκος; Ανέστη Χριστός, και συ καταβέβλησαι». Με την Ανάσταση του Χριστού, ο θάνατος κατατροπώθηκε οριστικά, οι δαίμονες γκρεμίστηκαν, οι άγγελοι χαίρονται και η ζωή βασιλεύει παντού. Με την ανάσταση του Χριστού έγινε η αρχή της αναστάσεως όλων όσων έχουν κοιμηθεί.
Χριστός: Ο Πρωτότοκος των Νεκρών
Ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρεται σε Αυτόν που αναστήθηκε και νίκησε τον θάνατο, σε Αυτόν που έγινε πρωτότοκος εκ των νεκρών, στον οποίο ανήκει η δόξα και η εξουσία στους αιώνες των αιώνων. Ο πατέρας Παύλος επισημαίνει ότι αυτό αναφέρεται και στην Καινή Διαθήκη, στην Αποκάλυψη, όπου ο Ιησούς Χριστός περιγράφεται ως «ο μάρτυς ο πιστός, ο πρωτότοκος των νεκρών και ο άρχων των βασιλέων της γης». Επίσης, αναφέρεται ότι ο Χριστός λέει «Εγώ ειμί το Άλφα και το Ω», που σημαίνει ότι είναι η αρχή και το τέλος, αυτός που περικλείει το άπειρο, τη δημιουργία και την κρίση. Στην Αποκάλυψη, στις επιστολές προς τις επτά εκκλησίες, ο Χριστός περιγράφεται ως «ο πρώτος και ο έσχατος, ος εγένετο νεκρός και έζησεν». Στην εκκλησία της Φιλαδελφείας, αναφέρεται ως «ο άγιος, ο αληθινός, ο έχων την κλειν Δαυίδ, ο ανοίγων και ουδείς κλείσει, και ο κλείων και ουδείς ανοίξει», υποδηλώνοντας τη βασιλική εξουσία και το κλειδί της Βασιλείας των Ουρανών.
Ο πατέρας Παύλος τονίζει τον κίνδυνο να βρεθούμε εκτός του νυμφώνος όταν κλείσει η πόρτα, και κανείς δεν θα μπορέσει να την ανοίξει. Αυτές οι αναφορές στην Αποκάλυψη θα έπρεπε να προκαλούν φόβο μήπως χάσουμε τη Βασιλεία των Ουρανών, αλλά πολλοί δυστυχώς θεωρούν τον Παράδεισο ως δεδομένο.